In een tijd waarin Europese landen zich terugtrekken in nationalisme, is de wetenschap een verademing. Samen met zijn collega Konstantin Novoselov won Andre Geim dinsdag de Nobelprijs Natuurkunde. Geim werd in 1958 geboren in Sochi, nu Rusland, destijds Sovjet-Unie. Zijn ouders zijn Duitse Joden. Na zijn promotie als natuurkundige zwierf hij als postdoconderzoeker naar Denemarken, Engeland, Nederland en weer Engeland. Een zwerftocht doortrokken van diverse culturen. Hij werkte tussen 1994 en 2001 aan de Radboud Universiteit Nijmegen en kreeg een Nederlands paspoort. Geim en Novoselov deden hun Nobelprijswinnende ontdekking in 2004 echter in het Engelse Manchester.
NRC Handelsblad kopte na de bekendmaking van de Nobelprijs op de website: “Nobelprijs voor Nederlandse natuurkundige.” d
e Volkskrant: “Nobelprijs voor Nederlander.” Als hij maar wint, dan is elke ‘buitenlander’ ineens helemaal van ons. BBC News is eerlijker en schrijft: “Nobelprijs Natuurkunde voor de Russen Andre Geim en Konstantin Novoselov”, maar meldt daarna meteen dat beiden aan de Universiteit van Manchester werken. Novoselov heeft trouwens een Brits en een Russisch paspoort.
Helaas voor Nederland vond Geim het academische klimaat hier te hiërarchisch en te politiek en vertrok nog vóór zijn Nobelprijswinnende ontdekking naar Manchester in Engeland, waar hij nu hoogleraar is: “Ik vertrok omdat ik denk dat mijn gevoel voor humor niet dezelfde was als die van de wetenschappelijke gemeenschap in Nederland.” Sinds begin dit jaar is hij wel aangesteld als bijzonder hoogleraar aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
Geim houdt van wat hij ‘hit-and-run’-experimenten noemt: neem een gek idee en ga in het lab proberen of het werkt. Werkt het niet, dan stap je snel over op iets nieuws. Risicovol onderzoek waar de Nederlandse onderzoekscultuur niet dol op is. Maar heel soms vind je juist zo iets unieks, zoals in 2004 het Nobelprijswinnende grafeen, een soort éénatomig dik kippengaas met unieke materiaaleigenschappen. Of een jaar eerder, toen Geim ‘gekko-tape’ wist te maken: een nieuw soort tape dat werkt zoals de voetjes die de gekko zijn spidermanachtige klimeigenschappen geeft, zonder dat er lijm aan te pas komt.
Geim heeft optimaal gebruik gemaakt van enerzijds zijn persoonlijke en Russische talent om gekke, risicovolle wegen in te slaan die de meeste Nederlanders niet durven inslaan, en anderzijds zijn Sovjetopleiding en de kansen die het Westen hem daarna hebben geboden. Gekibbel over nationale cultuur, dubbele paspoorten en nationale loyaliteit? Gelukkig kent de wetenschap geen grenzen. De wereld is een veelbelovend materiaal rijker juist dankzij multiculti.
