Vandaag verscheen het prachtige nieuwe magazine van Speakers Academy, met daarin mijn column:
'Slim, slimmer, slimst: Wat iedereen zou moeten weten over kunstmatige intelligentie'
De superkracht van kunstmatige intelligentie
In de afgelopen twintig jaar hebben computers ’s werelds beste menselijke spelers verslagen in spellen als schaken, go en recent zelfs poker. Deze computers zijn niet eens meer getraind door mensen, maar hebben zichzelf bovenmenselijk leren spelen door miljoenen malen tegen zichzelf te oefenen en binnen een paar dagen beter te worden dan menselijke wereldkampioenen.
Deze doorbraken in kunstmatige intelligentie hebben tot talloze innovaties geleid. Burgers en consumenten, bedrijven en overheden hebben de afgelopen jaren kennis gemaakt met kunstmatige intelligentie die teksten vertaalt, gezichten en andere beelden herkent, fraude detecteert, artsen helpt bij het stellen van medische diagnoses, producten aanbeveelt bij het online-winkelen en klantenvragen schriftelijk of zelfs mondeling beantwoordt.
Tegelijkertijd zijn fysieke robots geëvolueerd van loodzware armen die alleen maar auto’s in elkaar kunnen zetten naar flexibele, lichtgewicht, lerende robotarmen die in een handomdraai nieuwe taken kunnen uitvoeren. Robots zijn ook mobiel geworden. Ze rijden spullen rond in magazijnen, bezorgen pizza’s en zijn hard op weg als taxi dienst te doen. Ze zijn onze ogen en oren in de lucht en onder water. En robots kunnen steeds beter met ons communiceren. Kunstmatige intelligentie is de drijvende kracht achter de huidige robotica.
Al deze slimme computers en robots worden niet moe, hebben geen last van emoties, maken geen domme fouten en kunnen veel meer informatie verwerken dan zelfs de slimste mensen. Soms kunnen ze zelfs creatief zijn en met onverwachte oplossingen komen. De supermenselijke go-computer deed enkele zetten waarvan de beste menselijke spelers dachten dat het domme zetten waren, maar het bleken geniale zetten te zijn die menselijke vooroordelen over het go-spel genadeloos blootlegden. In de wetenschap hebben computers al nieuwe planeten ontdekt en veelbelovende moleculen voor het maken van nieuwe materialen en geneesmiddelen.
Waarin mensen nog steeds beter zijn dan machines
Toch moeten we ondanks deze superkracht van computers en robots niet onderschatten wat mensen heel goed kunnen. Mensen zijn nog steeds veel beter dan computers en robots in een algemeen lerend vermogen (we kunnen met een en hetzelfde brein leren voetballen, viool leren spelen en een nieuwe taal leren), mensen leren van veel minder voorbeelden, mensen zijn veel beter in sociaal-emotionele intelligentie, in gezond verstand en in verbeelding. Driejarige kinderen begrijpen al meer van de wereld om hen heen dan de beste supercomputer. Het menselijk brein werkt ook ongelofelijk efficiënt: het verbruikt slechts twintig watt, een factor honderdduizend minder dan de beste supercomputers.
Daarnaast zijn onze cognitieve vermogens ingebed in een lichaam van vlees en bloed. We hebben een wil om te leven, te overleven en betekenis te geven aan ons eindige bestaan. Zoals de Britse neurowetenschapper Steven Rose het zegt: “De informatieverwerking waaruit wij bestaan, evolueerde in, en zou weleens in geen ander medium kunnen werken dan in dat van een sociale, emotionele, door seks geobsedeerde primaat van vlees en bloed.”
Tegelijkertijd is de mens altijd een technologisch wezen geweest dat instrumenten bouwt om zijn eigen beperkte capaciteiten mee uit te breiden. De mens ontwerpt zijn instrumenten en die instrumenten veranderen op hun beurt het doen en laten van de mens, of het nu gaat om de uitvinding van het wiel, de stoommachine, de pil of slimme computers en robots.
Hybride intelligentie heeft de toekomst
Door ons te realiseren waarin machines beter zijn dan mensen en waarin mensen beter zijn dan machines, kunnen we nadenken over hoe we het beste van beide werelden kunnen combineren. Alleen zo kunnen we optimaal profijt trekken uit slimme machines. De toekomst is niet aan kunstmatige intelligentie, maar aan hybride intelligentie: mensen samen met machines. Liever een arts die met een slimme computer samenwerkt dan een arts die dat niet doet. Liever een vliegtuig bestuurd door een combinatie van mens en machine dan een vliegtuig dat alleen maar vertrouwt op een van beide.
Elke toepassing van kunstmatige intelligentie, of het de automatische piloot is in een vliegtuig of auto, automatische gezichtsherkenning of een zoekmachine, is nog steeds bedacht en geprogrammeerd door mensen. De mens houdt de supervisie, ontwerpt de interface tussen mens en machine, voedt de machine met voorbeelden, doet de aanpassingen en de tests in de praktijk. Hiermee is elk kunstmatig intelligente systeem in essentie nog steeds een mens-machine-systeem.
Tenslotte, wanneer kunstmatige intelligentie in een organisatie wordt geïntroduceerd, dan verandert er niet alleen iets voor de werknemers die de toepassing gebruiken (bijvoorbeeld de chirurg die de operatierobot bedient), maar vaak verandert de hele dynamiek in een organisatie (bijvoorbeeld de dynamiek tussen de chirurg en zijn assistenten die naast de operatierobot staan). Willen we kunstmatige intelligentie optimaal benutten, dan is het belangrijk om ook voor deze dynamiek oog te hebben.
Net zoals de stoommachine, de elektriciteit en de verbrandingsmotor in de 19e en 20e eeuw, is kunstmatige intelligentie in de 21e eeuw een general-purpose-technologie die vrijwel alle sectoren in de samenleving gaat veranderen: van de gezondheidszorg tot de detailhandel, van de landbouw tot de financiële sector, van het onderwijs tot de energiesector. Kunstmatige intelligentie is een soort turbo-boost voor de menselijke geest.
Kunstmatige intelligentie helpt ons bij het optimaliseren van oplossingen voor talloze problemen, maar wij als mensen bepalen wat we willen optimaliseren en wat als optimaal geldt. Uitgangspunt zou steeds moeten zijn dat de mens met computers en robots meer floreert dan zonder.
Over dr. ir. drs. Bennie Mols
Bennie Mols is wetenschapsjournalist (o.a. voor NRC Handelsblad), auteur en spreker. Hij is gespecialiseerd in kunstmatige intelligentie, robots en het menselijk brein. Met zijn achtergrond als gepromoveerd natuurkundige en afgestudeerd filosoof biedt hij een unieke, multidisciplinaire kijk op de digitalisering van onze samenleving. Hij geeft regelmatig commentaar op radio en tv over actuele onderwerpen in de kunstmatige intelligentie en robotica. Hij is ook auteur van de succesvolle populair-wetenschappelijke boeken Turings tango (over kunstmatige intelligentie) en Hallo robot (over robots). Voor de WRR schreef hij als onafhankelijk expert het working paper Internationaal AI-beleid − Domme data, slimme computers en wijze mensen.
Voor lezingen van mij over kunstmatige intelligentie (AI), robots, het menselijk brein, Alan Turing en alles rondom de digitalisering van de samenleving kunt u contact opnemen met Speakers Academy
