De dolfijnillusie

In een typisch jaren-zestigexperiment probeerden wetenschappers een dolfijn Engels te leren spreken.

Het is 1965 wanneer de gesjeesde studente Margaret Lovatt gaat werken in een huis met drie dolfijnen op het oostelijke puntje van het Amerikaanse Caribische eiland St. Thomas. Labdirecteur en vooraanstaand intellectueel Gregory Bateson wil er de communicatie tussen dolfijnen bestuderen.

Neurowetenschapper John Lilly heeft hogere ambities: hij wil dolfijnen Engels leren spreken. Margaret raakt in de ban van Lilly’s ambitie. Tweemaal per dag probeert ze de jongste van de drie dolfijnen, Peter, de Engelse taal bij te brengen. Ze schminkt een deel van haar gezicht wit en haar lippen zwart. Zo hoopt ze dat de dolfijn beter ziet hoe zij woorden articuleert: ‘Hello Margaret’ of ‘one, two, three’. Peter doet zijn best om de geluiden te imiteren door lucht uit zijn spuitgat te blazen...

Dit artikel is gepubliceerd in de VPRO Gids #44. Lees het hele artikel op NPO Wetenschap.

Geen bewijs dat computergames brein verbeteren

Wetenschappers schrijven protestbrief tegen overdreven breinclaims.

“Ontworpen door neurowetenschappers” − zo staat vaak bij computergames die specifiek verkocht worden om het brein te verbeteren. De claim is dat zulke computergames het brein slimmer en alerter maken en het leervermogen verbeteren. Ze worden vooral actief gepromoot onder ouderen, bang als velen van hen zijn voor vergeetachtigheid en andere cognitieve achteruitgang.

Al deze claims zijn een doorn in het oog van ruim zeventig internationale neurowetenschappers en psychologen, allen experts op het terrein van de gevolgen van veroudering voor het brein. Op initiatief van het Stanford Center on Longevity en het Max Planck Instituut voor Menselijke Ontwikkeling schreven zij een protestbrief waarin ze stellen dat er geen bewijs is dat computergames het brein van ouderen structureel verbetert.

Lees het volledige artikel op de website van NPO Wetenschap.

Hoe gezichten ons misleiden

Toon me je gezicht en ik zeg je wie je bent…Of vergis ik me?

Mensen hebben een natuurlijke neiging om iemand op basis van zijn of haar gezicht te beoordelen en daar beslissingen op te baseren. Maar helaas is dat op drijfzand gebaseerd.

Beluister hier mijn Radio 1-bijdrage van vanmorgen aan het Vara/BNN-programma VROEG. Klik op de afbeelding op door te gaan naar het radiofragment:

In het plaatje hierboven zie je de stereotype ideeën die mensen hebben bij bepaalde gezichtsuitdrukkingen: A: competentie. B: dominantie. C: extraversie. D: betrouwbaarheid

Als voorbeeld even de eigenschap 'competentie'. Als mensen gaan beoordelen welke gezichten ze competent vinden dan krijg je een statistische verdeling: je hebt een soort gemiddeld competent gezicht, je hebt gezichten die mensen als heel incompetent zien en gezichten die als heel competent worden gezien.

Het gezicht in het midden toont steeds een soort gemiddeld gezicht. Het gezicht links ligt ver onder het gemiddelde (3 standaarddeviaties). Het gezicht rechts ligt ver boven het gemiddelde (3 standaarddeviaties).

Voor € 50,- word je digitaal inwoner van Estland

Estland is daarmee het eerste land dat e-inwonerschap aanbiedt, zonder dat je daar woont. Het e-inwonerschap geeft veilige toegang tot elektronische diensten zoals een bankrekening openen, elektronisch bankieren, een bedrijf oprichten en managen, accounting, online investeren, documenten digitaal ondertekenen en belastingpapieren online beheren. Estland hoopt vooral nieuwe bedrijven en investeerders naar het land te halen. Met het initiatief knabbelt Estland aan het concept van de klassieke natiestaat. Wat zijn de gevolgen wanneer je digitaal actief bent in een land zonder daar fysiek te wonen en te werken?

Wetenschapsjournalist Bennie Mols, die onlangs nog in Estland was, licht het toe in het Radio 1-programma De Ochtend:

Wiskunde is als zuurstof

Wiskunde is diep verweven met alle facetten van ons bestaan. Of zoals de bekende Nederlandse wiskundige Lex Schrijver het eens zei: “Wiskunde is als zuurstof. Als het er is, merk je het niet. Als het er niet zou zijn, merk je dat je niet zonder kunt”.

Om een klein beetje van de wiskunde die we inademen zichtbaar te maken, schreven wetenschapsjournalisten Ionica Smeets en Bennie Mols het boek ‘Succesformules’. De Kennis van Nu sprak met hen onder andere over origamiwiskunde en geneesmiddelen ontwerpen achter de computer.

Klik op de afbeelding hierboven om het gesprek te beluisteren of te bekijken op de website van NPO Wetenschap.

Alzheimer in een bakje maakt snelle medicijntest mogelijk

Steun voor de hypothese dat ‘plaques’ de oorzaak en niet het gevolg van de ziekte van Alzheimer zijn.

Voor het eerst zijn Amerikaanse onderzoekers erin geslaagd om hersencellen in een kweekbakje de ziekte van Alzheimer te laten ontwikkelen. Deze doorbraak is van groot belang om snel en goedkoop potentiële Alzheimer-medicijnen te testen.

Lees het hele artikel op de website van NPO Wetenschap.

Eerste bewijs voor Hawking-straling

Zwarte gaten zijn toch niet helemaal zwart. In ieder geval in een laboratoriumexperiment met een ultrakoude vloeistof.

Israëlische wetenschappers denken dat ze voor het eerst een experimentele aanwijzing hebben gevonden voor het bestaan van Hawking-straling. Na vijf jaar werk lukte het Jeff Steinhauer en collega’s van het Israel Institute of Technology in Haifa om een glimp van Hawking-straling op te vallen. Het zwarte gat verslindt echter geen licht, maar geluid. En het bestaat niet in het heelal, maar in het lab.

Lees het hele artikel op de website van NPO Wetenschap.

Meer machine, meer mens

De afgelopen week beheerste de oprukkende robotisering het nieuws. Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Lodewijk Asscher zette de discussie als eerste op scherp. “Robots pikken onze banen in”, riepen alle media een dag later.

We horen nu de hele tijd dat robots mensen vervangen. De samenwerking tussen mensen en robots is echter een onderbelicht maar steeds belangrijker wordend onderwerp.

Beluister hier mijn Radio 1-bijdrage aan het programma VROEG over de rol van de mens in een wereld waarin robots oprukken.

The Big Future of Data toont slimme ICT-toepassingen

Op donderdag 2 oktober organiseerde COMMIT/, de nationaal publiek-private samenwerking op het terrein van ICT-onderzoek, het event The Big Future of Data. In 59 demo’s presenteerden ICT-onderzoekers en de zakelijke projectpartners hun nieuwste resultaten: van een razendsnelle 3D-scantechniek tot een digitale vorm van het kinderspel tikkertje. En van het automatisch testen van software tot het internet van de toekomst.

Lees het hele artikel op de website van CloudWorks.

Nobelprijs Scheikunde 2014 voor super-resolutie microscoop

De Nobelprijs scheikunde 2014 is vandaag toegekend aan de Amerikanen Eric Betzig (1960) en William Moerner (1953), en de Duitser Stefan Hell (1962). Alle drie hebben ze eraan bijgedragen dat wetenschappers tegenwoordig met lichtmicroscopen individuele moleculen in levende cellen kunnen volgen. Hierdoor is microscopie in de laatste tien jaar nanoscopie geworden. En dat opent ook geheel nieuwe mogelijkheden voor de chemie en de biochemie.

Lees het hele artikel op de website van NPO Wetenschap.

Nobelprijs Natuurkunde 2014 voor blauw LED-lampje

De Nobelprijs Natuurkunde 2014 is vandaag toegekend aan de drie Japanse uitvinders van blauwe LED-lampjes (light emitting diodes): Isamu Akasaki (1929), Hiroshi Amano (1960) en Shuji Nakamura (1954, genaturaliseerd tot Amerikaan).

Blauwe LED’s zijn essentieel geweest om wit LED-licht te kunnen maken. En dat witte LED-licht zien we in steeds meer toepassingen om ons heen: van verlichting in huis tot verkeersaanduidingen en autolichten.

Lees het hele artikel over de Nobelprijs Natuurkunde 2014 op de website van NPO Wetenschap.

17 Wiskundige formules die de wereld hebben veranderd

In 2013 schreef wiskundige Ian Stewart het boek 17 Equations that changed the world.

Hier is de lijst met de 17 wiskundige formules die volgens Stewart de wereld hebben veranderd (klik op de afbeelding voor een vergroting van de lijst):

Een uitleg in het Engels van al deze vergelijkingen, vind je hier.

De lijst is een mooie aanvulling op het boek Succesformules - Toepassingen van wiskunde, dat ik samen met Ionica Smeets heb geschreven en dat net is verschenen.

(Met dank aan wiskundige Joost Hulshof, die me wees op de lijst met 17 vergelijkingen).

Robots hebben mensen heel hard nodig

Onze minister van sociale zaken en werkgelegenheid Lodewijk Asscher maakt zich grote zorgen dat robots onze banen gaan inpikken. Maar zo'n vaart gaat het helemaal niet lopen. Zoals al eeuwenlang het geval is verschuift het werk dat mensen doen van karakter door de automatisering.

Beluister hier de uitzending van De Kennis van Nu Radio over het oprukken van robots. Karin van den Boogaert bespreekt met hoogleraar 'ambient robotics' Ben Kröse (UvA) en wetenschapsjournalist Bennie Mols de robotisering van onze samenleving en de zorgen van Lodewijk Asscher.