Nature Online schrijft deze week over twee gevallen van stinkende wetenschap. Op zijn minst gaat het om aantasting van wetenschappelijke integriteit.
Het eerste geval gaat over beeldmanipulatie in wetenschappelijke artikelen. Steekproeven bij de tijdschriften PLOS Biology en PLOS Medecine brachten digitale beeldmanipulaties van foto’s in gepubliceerde artikelen aan het licht, zonder dat de onderzoekers dit hadden vermeld.
In een jaar tijd ging het om zo’n dertig gemanipuleerde foto’s verdeeld over achttien artikelen (uit een steekproef van ruim tweehonderd artikelen)). Hier zaten bijvoorbeeld foto's bij van gel-elektrophorese, gebruikt om stukjes DNA of RNA op grootte te scheiden.
De manipulaties waren niet zo ernstig dat ze de artikelen inhoudelijk onderuit haalden, maar door de beeldmanipulatie niet te vermelden falsifieer je wel ‘data’, en dat mag niet. De directeur van Bureau voor Integriteitsonderzoek van het US Department of Health and Human Services maakt zich zorgen over het groeiende probleem van beeldmanipulatie in wetenschappelijke artikelen. Volgens hem gaan 68% van de door zijn bureau geopende onderzoeken naar wetenschappelijke fraude over gemanipuleerde beelden.
In het tweede geval van stinkende wetenschap liggen baanbrekende artikelen van een gerenommeerde Amerikaanse enzymontwerper sterk onder vuur. Professor Homme Hellinga van het Duke University Medical Center (Durham, North Carolina, VS) ontwerpt enzymen met de computer. Als je dat goed onder de knie hebt, zou je betere medicijnen kunnen ontwerpen op de computer in plaats van door zomaar wat in de praktijk te proberen. Vorig jaar moest Hellinga al twee artikelen terugtrekken uit Science en het Journal of Molecular Biology omdat collega’s er ernstige fouten in aantroffen. Enzymen die Hellinga had ontworpen deden helemaal niet wat ze volgens Hellinga zouden doen.
Nu liggen twee van zijn baanbrekende publicaties uit Nature (2003) en PNAS (2004) onder vuur. Dankzij deze publicaties ontving Hellinga in 2004 een half miljoen dollar van het Amerikaanse National Institute of Health en rees zijn ster snel. Maar…nota bene een ex-postdoc van Hellinga, nu werkzaam in Duitsland, publiceert in PNAS dat ze niets terugvindt van de resultaten die Hellinga destijds claimde. Birte Höcker maakte vijf van de door Hellinga ontworpen enzymen. Helaas, alle vijf bleken niet stabiel te zijn en uit elkaar te vallen, waardoor verdere analyse niet eens mogelijk was.
Vier publicaties die sterk onder vuur liggen…Is dit een nieuw geval à la de neergestorte fysica-ster Jan Hendrik Schön, of is Hellinga te goeder trouw, maar doorstaat zijn werk de toets der kritiek uiteindelijk toch niet?