Dit artikel is gepubliceerd in Trouw, 28 april 2008
Je geeft je carrière op omdat je denkt dat je eeuwig gelukkig zult zijn met de zorg voor je kinderen. Een paar jaar later snak je weer naar een leuke baan. Je praat honderduit met je nieuwe geliefde en weet zeker dat je elkaar eeuwig verbaal blijft verrassen. Jaren later zit je zwijgend samen aan tafel. We hebben vaak een slecht beeld van wat ons in de toekomst gelukkig maakt. Harvard-hoogleraar psychologie Daniel Gilbert verklaart in zijn boek Stumbling on happiness hoe dat komt.
Het eerste manco is dat we bij het verbeelden van onze toekomst zaken erbij verzinnen en weglaten. Ons brein doet dat zo snel, dat we ons nauwelijks meer kritische vragen stellen over wat we ons verbeelden. Stel je bijvoorbeeld een bord spaghetti voor…De kans is groot dat je brein je niet een simpel bord met droge pasta voorschotelt, maar eentje met een bepaalde saus, geserveerd aan een bepaalde tafel en in een bepaald gezelschap. Dat invullen ging vanzelf. Vraag mensen hoe ze zich zullen voelen een paar jaar na het overlijden van hun kind en vrijwel iedereen komt met ellendige verhalen. Maar niemand noemt de leuke dingen van het leven, die ook gewoon doorgaan. Dat weglaten gaat vanzelf, en heeft vaak grotere gevolgen dan het erbij verzinnen.
Een tweede valkuil is dat we het heden klakkeloos projecteren op de toekomst. Het is vrijwel onmogelijk te negeren wat we op dit moment voelen. Je komt op vakantie in een exotisch land mensen tegen waarmee het goed klikt. Je weet zeker dat jullie altijd contact zullen houden. Maar als je thuiskomt, kom je er achter dat de vrienden die je al had, eigenlijk veel leuker zijn, en in een mum van tijd is het contact met je vakantievrienden verwaterd.
Ten slotte heeft ons brein grote moeite om zich voor te stellen hoe we ons in die onbekende toekomst zullen voelen en welke vergelijkingen we dan zullen maken. Gevolg: de goede dingen blijken tegen die tijd meestal minder goed dan we ons voorstelden, maar de slechte dingen ook minder slecht. Je nu voorstellen dat je over een maand wordt ontslagen, doet vooral pijn, maar als het echt gebeurt, spiegel je jezelf voor dat die oude baan ook eigenlijk niet was wat je echt wilde, en dat je volop kansen ziet om nu wél je hart te volgen.
Ongeveer twee uur per dag malen onze hersenen over de toekomst. Daarbij stapelen we fout op fout. Is daar niets tegen te doen? Jawel, toont Gilbert aan. Kijk hoe anderen zich voelen, die nu in de situatie zijn die jij je probeert voor te stellen. Dat is een goede voorspeller van je eigen toekomstige zieleroerselen. Helaas, zo voegt hij toe, doen de meeste mensen dat niet, omdat ze denken dat ze zo anders dan anderen zijn. Dat is minder het geval dan we willen geloven. Vandaar dat we zo vaak struikelen over wat ons over een paar jaar gelukkig maakt.
